بازار بورس

اگر درباره سرمایه‌گذاری اطلاعات داشته باشید قطعا کلمه «بورس» یا «بورس ایران» را شنیده اید. چرا بورس وجود دارد؟ بازار بورس وجود دارد تا سرمایه‌گذاران همه در مکانی قانونمند و مناسب جمع شوند و به نوعی سود های مالی خود را تقسیم کنند. به نوعی این بازار برای سرمایه‌گذاران تامین مالی شرکت ها و پروژه های آنها است. با خریدن سهام شرکت های دیگر، سرمایه گذاران نه تنها از سود های شرکت نسبت به مقدار سهام بهرمند می‌شوند، بلکه از بالا یا پایین رفتن قیمت آن سهام نیز مطلع می‌شوند. آیا این بازار ارزش سرمایه‌گذاری دارد؟ در این مطلب هلدینگ آلنداینوست به این موضوع می‌پردازد.

مزایای بازار بورس

مزایای بازار بورس را می‌توان به دو شکل تعریف کرد: جزئی و کلی

مزایای جزئی یا کوچک بازار بورس مرتبط با موضوعاتی مانند نقدینگی، بازدهی و قابلیت های سرمایه‌گذاری هستند. در حال حاظر بیش از 700 نماد در بورس ایران موجود است که می‌توان روی آنها سرمایه‌گذاری کرد. بعضی از آنها ریسک کمتر و بازدهی نسبتا ثابت دارند و بعضی بازدهی بهتر و ریسک بیشتر دارند. برای ورود به این بازار حداقل سرمایه مورد نیازتان 500 هزار تومان خواهد بود که خود مزیت قابل توجهی است. این تنوع باعث انتخاب بیشتر و مدیریت سرمایه بهتر می‌شود.

مزایای بزرگ یا کلی بازار بورس ایران جمع کردن سرمایه های کوچک و استفاده از آنها برای تاسیس کارخانه ها، شرکت ها و غیره است که دستخوش رشد اقتصادی کشور می‌شود. بورس همچنین می‌تواند از رشد تورم جلوگیری کند. با کنترل کردن حجم پول و نقدینگی، دولت قابلیت کنترل تورم را خواهد داشت.

تاریخچه بازار بورس

طبق تحقیقات، بلژیک در سال 1531 در آنتورپ دارای بورس اوراق بهادار بود. دلالان و وام دهندگان در آنجا برای رسیدگی به مسائل مربوط به بدهی های تجاری، دولتی و حتی فردی ملاقات می‌کردند. عجیب است که بخواهیم به بورسی فکر کنیم که منحصراً بر روی سفته و اوراق قرضه معامله می‌شد، اما در سال 1500 هیچ سهام واقعی وجود نداشت. مورد ‌های زیادی از مشارکت‌ های تجاری و مالی وجود داشت که مانند سهام درآمد ایجاد می‌کرد، اما هیچ سهم رسمی وجود نداشت که دست به دست شود. در سال 1600، دولت‌ های هلند، بریتانیا و فرانسه همگی به شرکت ‌هایی که هند شرقی داشت، منشور دادند.

در آن زمان، به نظر می‌رسید که همه در سود هند شرقی و آسیا سهم داشتند، به جز مردم ساکن در آن کشور ها. سفر های دریایی که کالا ها را از شرق باز می‌گرداند، بسیار پرخطر بودند، بجز خطر دزدان دریایی باربری، خطرات آب و هوایی نیز وجود داشت.

مالکان کشتی برای کاهش خطر خراب شدن ثروتشان توسط کشتی گمشده، مدت ها بود که به دنبال سرمایه‌گذارانی بودند که برای سفر پول جمع کنند (کشتی و خدمه را در ازای درصدی از درآمد در صورت موفقیت‌آمیز بودن سفر تجهیز می‌شدند). این شرکت ها با مسئولیت محدود اولیه اغلب فقط برای یک سفر دوام می‌آوردند که بعد از مدتی منحل شدند. افراد خبره در بازار ریسک خود را با سرمایه‌‌گذاری همزمان در چندین زمینه مختلف گسترش دادند، در نتیجه همه آنها دچار ضرر های هنگفت شدند.

زمانی که شرکت‌ های هند شرقی شکل گرفتند، روش انجام تجارت را تغییر دادند. این شرکت‌ ها سهامی را منتشر کردند که به جای سفر به سفر، سود سهام تمام درآمد های حاصل از تمام سفر هایی را که شرکت‌ ها انجام می‌دادند، پرداخت می‌کرد. اینها اولین شرکتهای سهامی مدرن بودند. این به کسب و کارها اجازه داد تا تقاضای بیشتری برای سهام خود داشته باشند و ناوگان بزرگتری بسازند. اندازه شرکت ها، همراه با منشور های سلطنتی، به معنای سود کلان برای سرمایه‌گذاران بود.

انواع بازار بورس ایران

بورس ایران 4 نوع بازار دارد: بورس اوراق بهادار، فرابورس ایران، بورس کالا، بورس انرژی که در ادامه به معرفی هرکدام می‌پردازیم.

بورس اوراق بهادار

گفتگوی مبتنی بر شکل گیری بورس اوراق بهادار اولین بار در سال 1315 مطرح شد. سپس در سال 1345 قوانین جمع آوری شد و بازار بورس اوراق بهادار در بهمن 1346 شروع به  کار کرد. این اوراق به شکل برگه هایی وجود داشتند که قابلیت نقل و انتقال و ارزش مالی داشتند. این اوراق سند های مشارکت فرد و دارای حق او در شرکت های بورسی بودند. بازار بورس اوراق بهادار به 3 قسمت تقسیم می‌شود:

اوراق صاحبان سهام در بازار بورس

در بازار بورس سرمایه شرکت ها به صورت مساوی پخش می‌شود. دارندگان سهم، به نوعی از صاحبان شرکت هستند. حقوق آنها با بالا رفتن سود شرکت زیاد  و با کم شدن سود شرکت، حقوق آنها نیز کم می‌شود اما اگر شرکت ورشکسته شود حق صاحبان شرکت باید پرداخت شود.

اوراق بدهی بازار بورس

اوراق بدهی یا قرضه، اوراقی هستند که نسبت به آنها شرکت مورد نظر می‌بایست مبلغ خاصی را به عنوان سود در زمان مشخص پرداخت کنند. این اوراق نشانگر هیچ نوع مالکیت بر روی شرکت نیست. زمانی که شرکتی قصد شروع فعالیت جدیدی را دارد و نیاز به نقدینگی دارد. شرکت با انتشار یا پخش این اسناد نقدینگی مورد نظر را بدست میاورد.

اوراق مشتقه در بازار بورس

اوراق مشتقه به تنهایی بی ارزش هستند. آنها ارزش خود را با استفاده از کالای فیزیکی (سهام، کالا، نرخ بهره و...) بدست می‌آورند. خرید و فروش این اوراق هم در بازار بورس و هم در بازار های خارج بورس انجام می‌شود. این اوراق به 3 دسته کلی تقسیم میشوند:

فرابورس ایران

فرابورس، دومین زیر مجموعه بورس ایران است که این بازار در آبان ماه 1387 شروع به کار کرد. مهم ‌ترین وظیفه این شرکت، هدایت بخشی از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را پیدا نکرده و یا تمایل به ورود سریع‌تر به بازار را دارند. فرابورس و بورس هر دو مانند هم هستند با این تفاوت که فرابورس شرایط راحت تری برای ورود دارد. این بازار به بخش های بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار پایه (زرد، نارنجی، قرمز)،  بازار های ابزار نوین و بازار شرکت های کوچک و متوسط (SME) تقسیم می‌شود.

بازار اول: بیشترین مقدار سهام در این بازار وجود دارد و به همین دلیل بیشترین خرید و فروش ها در این بازار انجام می‌شوند. این بازار دارای دامنه 5% میباشد، برای وورود به این بازار، شرکت ها باید موارد زیر را داشته باشند:

- داشتن سرمایه به مقدار 200 میلیارد ريال (ثبت شده)

- نداشتن ضرر جمع شده

- حداقل 10% سهم شناور

- شرکت باید سود آور باشد

- حداقل باید 2 سال از فعالیت شرکت گذشته باشد

بازار دوم: در این بازار بیشتر سهام شرکت هایی وجود دارد که سهامی عام هستند، این بازار دارای نواسانات 10% است که برای ورود به این بازار شرکت ها این موارد را نیاز دارند.

- حداقل 5% سهام شناور

- داشتن سرمایه به مقدار 200 میلیارد ريال (ثبت شده)

- حداقل 1 سال باید از فعالیت شرکت گذشته باشد

بازار سوم: این بازار به بازار عرضه معروف است. نوسانات این بازار بدون محدودیت هست و یکی از ویژگی های این بازار تخفیف های مالیلتی شرکت ها است.

بازار پایه (زرد، نارنجی، قرمز): بازار پایه دارای سه قسمت زرد، نارنجی و قرمز است که تابلو زرد، دامنه 3%، تابلو نارنجی، دامنه 2% و تابلو قرمز، دامنه 1% می باشد. این بازار نسبت به دیگر بازار ها دارای ریسک خیلی کمتری است.

بازار های ابزار نوین: این بازار تماما مرتبط با اوراقی است که تنها 3 ماه تا سر رسید آنها مانده، مانند : اوراق مشارکت، گواهی سپرده بانکی و...

بازار شرکت های کوچک و متوسط (SME): در این بازار داشتن سهام شناور اجباری نیست، اما نیاز است که حداقل 1 میلیارد ریال سرمایه برای شرکت وجود داشته باشد. شرکت هایی مانند شرکت های دانش بنیان می‌توانند به راحتی از این بازار استفاده کنند.

بورس کالا

بازار بورس کالا ایران در سال 1382 شروع به کار کرد. این بازار هدف حذف نقص ها، مشکلات و کاستی های بازار سنتی را داشت. در این بازار حجم زیادی از فروشندگان کالا های خود را عرضه می‌کنند. این کالا ها پس از بررسی توسط کارشناس های مربوطه قیمت می‌گیرند. این بازار به 4 قسمت تقسیم می‌شود: بازار فیزیکی، بازار مشتقه، بازار فرعی، بازار مالی

بورس انرژی

بازار بورس انرژی با هدف ایجاد شفافیت در قیمت کالا، نقدشوندگی و همچنین کشف قیمت در بازار معاملات انرژی به جهت عرضه محصولات نفتی، مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال سنگ و سایر حامل‌ های انرژی در سال ۱۳۹۱ فعالیت خود را آغاز کرد. این بازار بستری برای انجام معاملات حامل ‌های انرژی (شامل نفت، گاز، برق و غیره) و اوراق بهادار وابسته به آن‌ ها است، این بازار به سه قسمت فیزیکی، مشتقه و فرعی تقسیم می‌شود.

جمع‌بندی

بازار بورس وجود دارد تا سرمایه‌گذاران همه در مکانی قانونمند و مناسب جمع شوند و به نوعی سود های مالی خود را تقسیم کنند. به نوعی این بازار برای سرمایه‌گذاران تامین مالی شرکت ها و پروژه های آنها است. با خریدن سهام شرکت های دیگر، سرمایه گذاران نه تنها از سود های شرکت نسبت به مقدار سهام بهرمند می‌شوند، بلکه از بالا یا پایین رفتن قیمت آن سهام نیز مطلع می‌شوند. بورس ایران تنها یکی از بازار هایی است که می‌توانید در آن سرمایه گذاری کنید. بازار های مالی زیادی همانند بازار کریپتو یا توکن های غیرمثلی (NFT) در سطح جهان وجود دارند که می‌توانید در آنها سرمایه‌گذاری یا معامله‌گری کنید و همه این بازار ها در یک مسیر پیش میروند و آن هم ایجاد فرصت های مالی برای سرمایه گذاران، ایجاد نقدینگی بیشتر و گردش مالی بهتر برای جامعه است.