ارزهای دیجیتال ملی: رقابت دولت‌ها با بیت‌کوین

ارز دیجیتال ملی (CBDC) نوعی ارز دیجیتال است که توسط بانک مرکزی یک کشور صادر می‌شود و وضعیت آن به عنوان واحد پولی قانونی، به قوانین و مقررات آن کشور وابسته است. بانک‌های مرکزی به دلیل رقابت ارزهای دیجیتال ملی با ارزهای دیجیتال غیر متمرکز نظیر بیت کوین و اتریوم به توسعه ارز دیجیتال ملی روی آورده‌اند.

هدف آنها ارائه مزایای این سیستم‌های پولی در چارچوبی تحت کنترل خود است. فناوری انتقال پول در امور مالی نتوانسته با سرعت تغییرات سایر حوزه‌ها هماهنگ شود، به طوری که ارسال پول همچنان پرهزینه و زمان‌بر است. به همین دلیل، بسیاری از دولت‌ها در حال توسعه نوع جدیدی از ارز دیجیتال هستند. مزیت اصلی ارز دیجیتال ملی افزایش کارایی سیستم‌های پرداخت و کاهش هزینه‌ها برای خدمت‌دهندگان و کاربران است.

می‌توان CBDC را به عنوان ارز فیات دیجیتال تصور کرد که بر روی یک لایه فناوری جدید و الهام‌گرفته از بلاک چین قرار دارد. احتمالاً در دهه آینده، بسیاری از کشورها به استفاده از ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) روی خواهند آورد. CBDC که مخفف Central Bank Digital Currency است، نسخه دیجیتالی پول فیات یک کشور می‌باشد که توسط بانک مرکزی آن کشور صادر می‌شود. CBDCها کاملاً در چارچوب سیستم مالی سنتی و واسطه‌ای ارزهای فیاتی قرار می‌گیرند و پشتوانه‌ای از سوی یک صادرکننده معتبر یعنی بانک مرکزی و در نهایت دولت یا مقام سیاسی حاکم دارند. CBDCها مفهومی الهام‌گرفته اما متفاوت از رمز ارزهایی مانند بیت کوین یا اتریوم هستند. رمز ارز ملی در واقع یک ارز فیات نظیر دلار آمریکا، یورو یا ین ژاپن است که به صورت دیجیتالی توسط بانک مرکزی مربوطه صادر می‌شود.

چگونه ارزهای دیجیتال ملی بر اقتصاد جهانی تأثیر می‌گذارند؟

CBDCها توسط مقام پولی صالح یا بانک مرکزی یک کشور صادر و نظارت می‌شوند و با ارزهای دیجیتال رایج مانند بیت کوین و اتریوم تفاوت دارند. این ارزها در چارچوب سیستم مالی سنتی و واسطه‌ای قرار می‌گیرند و از سوی دولت یا مقام سیاسی حاکم پشتیبانی می‌شوند. برخلاف استیبل کوین‌ها که در دفتر کل عمومی و بدون نیاز به کسب اجازه فعالیت می‌کنند، ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) تحت کنترل صادرکننده بوده و به اجازه و یک شبکه بلاک چینی بسته وابسته‌اند. مسئولیت عملیات CBDCها بر عهده بانک مرکزی است که مزایای ارزهای رمزنگاری‌شده را با سیستم بانکی سنتی ترکیب می‌کند. ارز دیجیتال ملی به طور ساده، ارزی با پشتوانه دولت است که از فناوری بلاک چین برای افزایش امنیت و کارایی بهره می‌برد. اگرچه این پروژه‌ها هنوز به‌طور گسترده اجرایی نشده‌اند، تحلیل‌ها نشان می‌دهد که کشورهایی مانند چین در حال پیشبرد این فناوری هستند و ممکن است به زودی موج جدیدی از CBDCها را شاهد باشیم.

شاید قبلاً عبارت "banking the unbanked" را در رابطه با ارزهای رمزپایه شنیده باشید. این عبارت به افرادی در سراسر جهان اشاره دارد که هیچ حساب بانکی ندارند و از خدمات بانکی بی‌بهره هستند. اگرچه این ایده جذاب است، ارزهای دیجیتال بانک‌های مرکزی (CBDC) می‌توانند بهتر از ارزهای رمزپایه غیرمتمرکز مانند بیت کوین به این هدف دست یابند. هر شهروند قانونی که به راحتی به یک حساب بانکی معمول دسترسی داشته باشد، می‌تواند دامنه خدمات مالی خود را افزایش دهد. یکی دیگر از مزایای فناوری‌های پیشرفته‌ای که ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) ارائه می‌دهد، ترمیم اساسی سیستم پولی است.

اگرچه بخش عمده‌ای از پول فیات در واقع اعدادی در یک پایگاه داده هستند، اما بیشتر زیرساخت‌ها بسیار قدیمی‌اند. ارسال ایمیل در بعد از ظهر یک روز تعطیل چند ثانیه طول می‌کشد، در حالی که به دلیل سیستم مالی پیچیده و ناکارآمد فعلی، ارسال پول ممکن است چندین روز زمان ببرد. در طول اقدامات اقتصادی برای مقابله با بیماری همه‌گیر کووید-19، مشخص شد که بانک‌های مرکزی باید سریع‌تر از هر زمان دیگری اقدام کنند. CBDC ممکن است بانک‌های مرکزی و موسسات مالی را قادر سازد تا تغییرات سیاست پولی را به صورت مستقیم و سریع‌تر اعمال کنند، که این می‌تواند منجر به تغییرات اساسی در نحوه عملکرد بانکداری مرکزی شود. علاوه بر این، رمز ارز ملی پیگیری فعالیت‌های غیرقانونی را برای دولت‌ها و بانک‌های مرکزی آسان‌تر می‌کند.

هدف اصلی ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) ارائه حریم خصوصی، قابلیت انتقال، راحتی، دسترسی و امنیت مالی به مشاغل و مصرف‌کنندگان است. این ارزهای الکترونیکی با کاهش چشمگیر هزینه‌های تراکنش‌های فرامرزی و بین‌المللی، گزینه‌های مقرون به صرفه‌تری برای انجام معاملات فراهم می‌کنند. عرضه این رمز ارز دولتی توسط نهادهای رسمی و بانک مرکزی از پاشیده شدن نظام اقتصادی کشورها جلوگیری می‌کند و خطرات مرتبط با استفاده از ارزهای دیجیتال را به میزان زیادی کاهش می‌دهد. برخلاف رمزارزهای نوسانی، ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)ها که تحت حمایت دولت و کنترل بانک مرکزی هستند، وسیله‌ای امن برای مبادله ارز دیجیتال به سرمایه‌گذاران، مصرف‌کنندگان و کسب‌وکارها ارائه می‌دهند. این ارزها مکملی برای ارزهای فیات محسوب می‌شوند، بسیاری از آن‌ها از بلاکچین استفاده نمی‌کنند، کالا نیستند و ارزش کالایی ندارند، پرداخت‌های امن و سریع را ممکن می‌سازند و دارای سیستم متمرکزی هستند که توسط نهادهای دولتی نظارت می‌شود.

بررسی مزایا و معایب ارزهای دیجیتال ملی نسبت به بیت‌کوین

حالا که با عواملی که باعث استقبال از ارز دیجیتال بانک مرکزی و کاربردهای آن شده‌اند، آشنا شده‌اید، مهم است که مزایای کلیدی این ارزها را نیز بررسی کنید. در ادامه، به معرفی ده مزیت اصلی ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)ها می‌پردازیم:

۱. افزایش کارایی تراکنش‌ها : ارز دیجیتال بانک مرکزی می‌تواند سیستم‌های پرداخت را بهبود بخشد و زمان تسویه را کاهش دهد، به این ترتیب تراکنش‌ها سریع‌تر و راحت‌تر انجام می‌شود.

۲. افزایش شمول مالی : CBDCها قادرند دسترسی به خدمات مالی را برای افراد و مشاغل بیشتری فراهم کنند.

۳. کنترل بهتر سیاست پولی : این ارزها به بانک‌های مرکزی کمک می‌کنند تا به‌طور مؤثرتری بر تورم، نرخ بهره و دیگر شاخص‌های کلان اقتصادی نظارت و مدیریت کنند.

۴. کاهش هزینه‌ها برای بانک مرکزی : CBDCها می‌توانند هزینه‌های مربوط به چاپ و گردش پول نقد فیزیکی را کاهش دهند و همچنین نیاز به واسطه‌ها در سیستم‌های پرداخت را کمتر کنند.

۵. افزایش امنیت و حفظ حریم خصوصی : CBDCها می‌توانند پرداخت‌های ایمن و مسیری خصوصی‌تر برای انجام تراکنش‌ها فراهم کنند و به این ترتیب خطر کلاه‌برداری و سرقت هویت را کاهش دهند.

۶. پتانسیل برای تحریک رشد اقتصادی : با ارائه پرداخت‌های سریع‌تر و کارآمدتر، CBDCها می‌توانند به تقویت فعالیت‌های اقتصادی و رشد کمک کنند.

۷. تسهیل تراکنش‌های فرامرزی : ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)ها می‌توانند انجام معاملات بین‌المللی را ساده‌تر و مقرون به صرفه‌تر کنند و نیاز به تبدیل ارز و واسطه‌ها را کاهش دهند.

۸. کاهش فعالیت‌های غیرقانونی : این ارزها می‌توانند به کاهش فعالیت‌های غیرقانونی مانند پول‌شویی و فرار مالیاتی کمک کنند، زیرا تمام تراکنش‌ها ثبت و قابل ردیابی هستند.

۹. ساده‌سازی جمع‌آوری مالیات : CBDCها می‌توانند فرآیند جمع‌آوری مالیات را آسان‌تر کنند، زیرا تمام تراکنش‌ها به‌سادگی قابل ثبت و پیگیری هستند.

۱۰. ادغام با فناوری‌های نوظهور: این ارزها می‌توانند با فناوری‌هایی مانند بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند ادغام شوند و امکانات و کاربردهای جدیدی را فراهم آورند.

رمز ارز ملی (CBDC) با ارزهای رمزپایه تفاوت دارد. ارزهای CBDC توسط بانک مرکزی صادر شده و مجوز قانونی از طرف دولت دارند. یک ارز دیجیتال ملی مانند یک اسکناس عمل می‌کند و به عنوان واحد محاسبه، وسیله پرداخت و ذخیره ارزش به کار می‌رود. بنابراین، ارزش ارز CBDC بر اساس واحد پولی کشور صادرکننده تعیین می‌شود. در مقابل، ارزهای رمزپایه واقعی مانند بیت کوین کاملاً متفاوت هستند. این ارزها توسط دولت صادر نمی‌شوند و به مرزهای ملی وابسته نیستند. آن‌ها بدون نیاز به مجوز، بدون نیاز به اعتماد و مقاوم در برابر سانسور هستند. علاوه بر این، هیچ موجودیت متمرکزی کنترل‌کننده شبکه آن‌ها وجود ندارد. به عنوان مثال، هیچ کس نمی‌تواند آدرس بیت کوین شما را به دلیل ارسال تراکنش به آدرس بیت کوین دیگری در لیست سیاه قرار دهد.

CBDC یک ابزار دیجیتالی با امنیت بالا است که همانند اسکناس کاغذی به‌عنوان وسیله پرداخت، واحد حساب و ذخیره ارزش عمل می‌کند و هر واحد آن به‌طور منحصر به فرد قابل شناسایی است تا از جعل مشابه ارز کاغذی جلوگیری کند. DFC (Digital Fiat Currency) به همراه سایر اشکال ارز، بخشی از عرضه پول پایه محسوب می‌شود و به‌عنوان بدهی بانک مرکزی و ابزار دیجیتال قابل انتقال است که می‌تواند از طریق انواع سیستم‌ها و خدمات پرداخت دیجیتال ذخیره و منتقل شود. اعتبار این ارز دیجیتال مستقل از سیستم‌های پرداخت دیجیتال است که آن را ذخیره و منتقل می‌کنند. پیشنهادات برای اجرای CBDC معمولاً شامل ارائه حساب‌های عمومی بانکی در بانک‌های مرکزی برای تمامی شهروندان می‌شود.

با وجود مزایای بالقوه، رمز ارز ملی (CBDC) با خطراتی نیز همراه هستند. یکی از نگرانی‌ها، کاهش واسطه‌گری سیستم بانکی است؛ زیرا CBDC امکان ارائه مستقیم ارز به شهروندان را فراهم می‌کند، که می‌تواند منجر به خروج سپرده‌گذاران از سیستم بانکی شود. در قرن گذشته، بانک‌های تجاری با استفاده از روش‌های مختلف و سپرده‌گذاری، پول خلق کرده‌اند. آن‌ها به‌طور رسمی از دو روش بانک‌داری ذخیره کسری و نسبت نقدینگی صفر بهره برده‌اند. در حال حاضر، بانک‌های تجاری در برخی کشورها (مانند ایالات متحده، بریتانیا و اتحادیه اروپا) نیاز به ذخیره الزامی ندارند و می‌توانند با ارائه وام و ایجاد سپرده‌های جدید، پول خلق کنند.

اما CBDCها کاملاً رزرو شده‌اند، به این معنا که اگر فردی بخواهد از این نوع پول استفاده کند، باید آن را مستقیماً از بانک مرکزی خریداری کند. این شرایط می‌تواند به کاهش فعالیت‌های بانک‌های تجاری منجر شود، چرا که آن‌ها دیگر قادر به ایجاد بدهی یا پول جدید نخواهند بود و از این رو سودی کسب نخواهند کرد. مشتریان ممکن است ایمنی، نقدینگی و ویژگی‌های جذاب CBDC را ترجیح دهند که در نتیجه می‌تواند موقعیت ترازنامه بانک‌های تجاری را تضعیف کرده و به کاهش فعالیت‌های مالی آن‌ها بینجامد.

اکثر ارزهای دیجیتال بانک مرکزی به‌جای ویژگی‌های غیرمتمرکز ارزهای رمزنگاری‌شده، به‌صورت متمرکز عمل می‌کنند. این به این معنی است که مسئولان انتشار ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) قادرند به‌راحتی با یک سوئیچ، پول را از حساب‌ها اضافه یا حذف کنند، در حالی که ارزهای رمزنگاری‌شده با استفاده از دفتر کل توزیع‌شده، مانند بیت‌کوین، از چنین کنترلی جلوگیری می‌کنند؛ مگر آنکه گروهی با بیش از ۵۰ درصد قدرت استخراج با تغییرات موافق باشند.

همچنین، ارزهای دیجیتال خارجی به‌خوبی مدیریت شده می‌توانند جایگزین ارزهای محلی شوند، همان‌طور که پروژه لیبرای فیس‌بوک و پیشرفت‌های چین با پروژه DCEP نشان داده است. در عین حال، قابلیت ردیابی مسیرهای پولی توسط CBDCها می‌تواند به از دست رفتن حریم خصوصی مالی منجر شود. اگر این ارزها از حفاظت کافی برخوردار نباشند، ممکن است به تشویق خودسانسوری، کاهش آزادی بیان و توقف تحولات اجتماعی بینجامند.

نقش ارزهای دیجیتال ملی در تجارت بین‌المللی

مشارکت دولتی می‌تواند تأثیر مثبتی بر صنعت بلاک چین داشته باشد و به وضعیت برد-برد برای هر دو طرف منجر شود. برخی از این زمینه‌ها عبارتند از:

- دسترسی به خدمات بانکی و افزایش آگاهی درباره ارزهای دیجیتال: اجرای برنامه‌های آزمایشی ارز دیجیتال ملی در کشورهایی نظیر چین، باهاما و نیجریه نشان داده است که رمز ارز ملی به‌طور گسترده‌ای در رسانه‌های ملی تبلیغ می‌شوند. در نتیجه، عرضه جهانی ارزهای دیجیتال ملی می‌تواند به‌طور غیرمستقیم موجب افزایش آگاهی عمومی در زمینه فناوری بلاک چین و ارزهای دیجیتال در سطح جهانی شود.

- تسویه‌حساب‌های فوری: امروزه، تسویه تراکنش‌های بین‌المللی به ۲ تا ۱۰ روز کاری زمان نیاز دارد و تسویه‌حساب بین مؤسسات مختلف حتی ممکن است بیشتر طول بکشد. عرضه ارزهای دیجیتال ملی می‌تواند با بهره‌گیری از فناوری بلاک چین، انتقال ارزش در تجارت بین‌المللی و فرامرزی را بهبود بخشد. این دارایی‌های دیجیتال ملی در نهایت می‌توانند منجر به انجام تراکنش‌های کارآمدتر با کارمزد کمتر و افزایش سهولت در مبادلات تجاری جهانی شوند.

- تسهیل ورود و خروج از پلتفرم‌های معاملاتی: کریپتو دولت‌ها فرآیند ورود و خروج از پلتفرم‌های معاملاتی را ساده‌تر کرده و موانع ورود به فضای بلاک چین را در بسیاری از کشورها از بین می‌برند. با این دارایی‌های دیجیتال ملی، شهروندان می‌توانند با ارزهای محلی خود به‌صورت کارآمدتری تراکنش‌های بین‌المللی انجام دهند. این مزیت نسبت به تراکنش‌های پیچیده و پرهزینه فعلی بین‌المللی، یک دستاورد مهم محسوب می‌شود.

- تأمین امنیت و مبارزه با کلاه‌برداری: مشارکت فعال دولت‌ها در امور مالی غیرمتمرکز می‌تواند امنیت مورد نظر کاربران را تأمین کند، به ویژه آن‌هایی که دیفای را «غرب وحشی» می‌نامیدند. ارزهای دیجیتال ملی شرایط را برای هکرها و کاربران مخرب شبکه‌های بلاک چینی سخت‌تر می‌کنند و نشان می‌دهند که دیگر نمی‌توانند به راحتی فعالیت کنند. تنها در سال ۲۰۲۲، هکرها بیش از یک میلیارد دلار از پروتکل‌های دیفای دزدیده‌اند. مشارکت دولت‌ها از طریق ارزهای دیجیتال ملی می‌تواند با ورود قدرت و قوانین سخت‌گیرانه به حوزه دیفای، از احتمال بروز سوءاستفاده‌ها بکاهد.

آیا ارزهای دیجیتال ملی می‌توانند بیت‌کوین را شکست دهند؟

عملکرد بانک مرکزی در برابر ارزهای دیجیتال رایج، بسته به سیاست‌های ارز دیجیتال هر کشور متفاوت است. برخی دولت‌ها ممکن است تلاش کنند تا ارزهای رمزپایه را محدود کنند، اما در حال حاضر ابزار و تکنولوژی لازم برای انجام این کار به طور کامل در دسترس نیست. اگر دولت‌ها ارز دیجیتال ملی خود را به عنوان جایگزین معرفی کنند، ممکن است بتوانند کنترل بیشتری بر تراکنش‌ها داشته باشند و شفافیت بیشتری در کسب و کارها ایجاد کنند که به جلوگیری از پولشویی کمک می‌کند. با این حال، برخی کارشناسان بر این باورند که ارزهای دیجیتال بانک مرکزی می‌توانند به ترویج بیت کوین و سایر رمز ارزهای رایج کمک کنند. در نهایت، این که بانک‌های مرکزی علیه ارزهای دیجیتال رایج عمل کنند یا نه، به دیدگاه دولت‌ها بستگی دارد. اما در کل، ارز دیجیتال بانک مرکزی با دارایی‌های دیجیتال ملی رایج مانند بیت کوین تناقضی ندارد. در مورد تأثیر ارزهای دیجیتال بانک مرکزی در تبادلات خارجی، همان عوامل که در قوت و ضعف ارز فیات یک کشور مؤثر هستند، بر ارز دیجیتال بانک مرکزی آن کشور نیز تأثیرگذار خواهند بود. بنابراین، نباید انتظار کارکرد خارق‌العاده‌ای از ارز ملی مبتنی بر ریال در مناسبات تجاری خارجی یا بی‌اثر کردن تحریم‌ها داشت.

چگونه کشورها در حال توسعه ارزهای دیجیتال ملی خود هستند؟

همانند رویکردهای متفاوت کشورها در برابر ارزهای دیجیتال معمولی، نظرات مختلفی نیز در مورد ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) وجود دارد. بسیاری از کشورها از سال‌ها پیش برای این ارزها سرمایه‌گذاری کرده و خود را آماده کرده‌اند، در حالی که برخی دیگر مخالفت جدی با آن‌ها دارند. به همین دلیل باید گفت رفتار هر کشور با ارز دیجیتال ملی به سیاست‌های ارز دیجیتال داخلی آن وابسته است. برخی از کشورهایی که ارز دیجیتال مرکزی خود را ارائه کرده‌اند عبارتند از:

۱- کشور چین در آوریل ۲۰۲۰ آزمایش‌های رمز ارز ملی خود را آغاز کرد و به تازگی یوان دیجیتال یا (e-CNY) را به بازار معرفی کرده است.

۲- باهاما به عنوان اولین کشور، نسخه دیجیتال پول خود به نام The Sand Dollar را معرفی و توزیع کرده است. این ارز دیجیتال با چالش‌هایی روبرو است زیرا کاربران برای استفاده از آن باید مراحل KYC و AML را طی کنند. باهاما به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود به عنوان یک مجمع‌الجزایر، در ارائه خدمات تجاری و بانکی با محدودیت‌هایی مواجه است. کارشناسان در تلاشند تا با بهره‌گیری از ارز دیجیتال ملی، این محدودیت‌ها را به طور قابل توجهی کاهش دهند.

۳- ارز دیجیتال ملی جزایر مارشال با نام Marshallese Sovereign شناخته می‌شود. این ارز دیجیتال ملی بر پایه بلاکچین Algorand ساخته شده و هدف اصلی آن تقویت مشارکت مالی است.

۴- بانک مرکزی سوئد در سال ۲۰۱۷ به دلیل کاهش استفاده از پول نقد در پرداخت‌های خرد، ارز دیجیتال ملی آزمایشی خود به نام e-krona یا کرون الکترونیکی را معرفی کرد. پیش از اجرای کامل این طرح، سوئد چندین ماه را به بررسی مزایا و معایب این ارز دیجیتال اختصاص داد.

۵- از سال ۲۰۱۶، اوکراین با همکاری مدیر عامل استلار (Stellar)، آزمایش‌ها و بررسی‌های خود را در زمینه CBDC آغاز کرده است. رئیس جمهور این کشور معتقد است که با معرفی ارز دیجیتال ملی، اوکراین می‌تواند به اولین کشور بدون نیاز به پول نقد تبدیل شود.

۶- ایران یکی از کشورهایی است که در حال توسعه ارز دیجیتال بانک مرکزی ایران می‌باشد. بر اساس اظهارات رئیس بانک مرکزی ایران، ایران قصد دارد به زودی رمزارز ریال را به بازار عرضه کند تا به عنوان جایگزینی برای پول نقد ریال استفاده شود.

۷- ایالات متحده آمریکا به عنوان کشوری که لقب پول بین‌المللی را بر عهده دارد، احتمال تهیه و توزیع ارز دیجیتال ملی خود را در آینده پیش می‌برد. با این حال، کارشناسان معتقدند که این فرایند به مدت سال‌ها زمان خواهد برد. تازه‌ترین توجه‌های دولتی نیز نشان می‌دهد که جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، به تازگی دستور داده است تا خزانه‌داری به وضعیت ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) پرداخته و پیگیر آن باشد.

مقایسه عملکرد ارزهای دیجیتال ملی و بیت‌کوین

بر اساس گزارش‌ها، بیت کوین (Bitcoin) در رقابت ارزهای دیجیتال ملی یا CBDCها برتری یافته است. تراکنش‌های مرتبط با ارزهای بانک مرکزی به‌طور متمرکز انجام می‌شود و تحت نظارت دولت قرار دارد، در حالی که تراکنش‌های بیت کوین به‌صورت غیرمتمرکز و کاملاً ناشناس انجام می‌شود و تحت نظارت هیچ موسسه یا دولت خاصی نیست. این ویژگی‌ها یکی از دلایل برتری در رقابت با بیت‌کوین نسبت به ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)ها در گزارش‌های اخیر ذکر شده است. فدرال رزرو، یا بانک مرکزی آمریکا، به‌شدت مخالف بیت کوین است و در سال گذشته با افزایش نرخ بهره و وضع مقررات خاص، تلاش کرده تا این ارز دیجیتال را محدود کند. با این حال، بیت کوین با وجود این موانع، توانسته است به رشد و توسعه خود ادامه دهد و وارد یک روند صعودی قوی شود. فدرال رزرو، که مسئول صدور CBDCها نیز هست، اخیراً اعلام کرده که بیت کوین در حال نزدیک شدن به پایان عمر خود است و جای آن را رمز ارز ملی خواهد گرفت. این ادعا، اما به نظر اشتباه است؛ چرا که بیت کوین همچنان در حال توسعه و گسترش است و برنامه‌های زیادی برای آینده در دست دارد.

ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) توسط یک بانک مرکزی صادر شده و از سوی دولت به‌عنوان ارز قانونی شناخته می‌شوند. در واقع، می‌توان گفت که یک CBDC مشابه اسکناس است، زیرا یک واحد حساب، وسیله پرداخت و ذخیره ارزش محسوب می‌شود. در مقابل، ارزهای دیجیتال واقعی مانند بیت کوین و اتریوم کاملاً متفاوت هستند. این ارزها توسط هیچ دولتی صادر نمی‌شوند و به مرزهای ملی وابسته نیستند. آن‌ها بدون نیاز به مجوز عمل می‌کنند، کمتر قابل اعتماد هستند و در برابر سانسور مقاوم‌اند. علاوه بر این، هیچ نهاد متمرکزی وجود ندارد که کنترل شبکه را در دست داشته باشد. به‌عنوان مثال، هیچ‌کس نمی‌تواند آدرس اتریوم شما را مسدود کند و مانع از خرید و ارسال آن شود.

پس، کدام یک بهتر است؟ پاسخ به این سوال به مورد استفاده بستگی دارد. این واقعیت که شما می‌توانید بیت کوین را بدون هیچ واسطه‌ای و بدون نگرانی از سانسور تراکنش برای هرکسی ارسال کنید، ایده‌ای قدرتمند است. با این حال، این مزایا معایبی نیز به همراه دارند. مثلاً اگر مقدار زیادی پول به سرقت برود، یا اگر به اشتباه پس‌انداز زندگی‌تان را به آدرس اشتباهی بفرستید، هیچ راه برگشتی وجود ندارد. گاهی اوقات، داشتن قدرت بازگرداندن تراکنش‌ها یا قابلیت مسدود کردن برخی آدرس‌ها توسط یک نهاد می‌تواند مفید باشد. با این وجود، در بسیاری از موارد، بهره‌مندی از مزایای یک شبکه غیرمتمرکز مانند بیت کوین قطعاً می‌تواند برای جهان مفیدتر باشد.

تاثیر ارزهای دیجیتال ملی بر سیستم بانکی سنتی

بسته به اهداف بانک مرکزی و موارد استفاده، CBDCها می‌توانند بر اساس مدل‌های فناوری مختلفی پیاده‌سازی شوند. اولین نکته مهم این است که ارزهای دیجیتال بانک مرکزی لزوماً به فناوری‌های غیرمتمرکز متکی نیستند و می‌توانند به شیوه‌های مختلف توسط نمایندگان بانک مرکزی مدیریت شوند. به همین دلیل، برخلاف تصور عمومی، انواع مختلفی از مدل‌های عرضه و بهره‌برداری ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)ها وجود دارد. حتی پیش‌بینی می‌شود که در آینده مدل‌های متنوع‌تر و بیشتری از CBDCها معرفی شوند. در اینجا چند مدل اصلی ارز دیجیتال بانک مرکزی که تاکنون بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند، مرور می‌کنیم. به طور کلی، تاکنون سه نوع ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) پیشنهاد شده یا توسعه یافته است:

CBDC  خرده‌فروشی: این نوع از CBDC مشابه پول نقد سنتی است و برای استفاده روزمره و عمومی در نظر گرفته شده است. افراد می‌توانند با استفاده از کیف پول‌های دیجیتالی که توسط بانک مرکزی یا واسطه‌های مجاز کنترل می‌شوند، به این نوع ارز دیجیتال دسترسی پیدا کنند.

CBDC  عمده‌فروشی: این نوع از CBDC برای تسویه و تراکنش‌های بین‌بانکی و سازمان‌های مالی مانند بانک‌ها و پردازشگرهای پرداخت طراحی شده است. این نوع CBDC می‌تواند کارایی سیستم‌های مالی را بهبود بخشد و ریسک‌های مرتبط با تسویه‌حساب‌ها را کاهش دهد.

CBDC هیبریدی: این نوع ارز دیجیتال ملی ویژگی‌های هر دو نوع خرده‌فروشی و عمده‌فروشی را ترکیب می‌کند. CBDCهای هیبریدی می‌توانند هم برای معاملات روزمره مصرف‌کنندگان و هم برای تسویه‌حساب‌های بین‌بانکی استفاده شوند و به ایجاد یک سیستم مالی کارآمدتر و یکپارچه‌تر کمک کنند.

آینده ارزهای دیجیتال ملی: پیش‌بینی‌ها و چشم‌اندازها

آینده ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) و تأثیر آن‌ها بر سیستم مالی جهانی همچنان نامشخص است، زیرا فناوری و اجرای CBDCها هنوز در مراحل اولیه توسعه قرار دارد. با این حال، روشن است که این ارزها می‌توانند تغییرات قابل توجهی در سیستم مالی جهانی ایجاد کنند. ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)ها ظرفیت افزایش شمول مالی، بهبود انتقال سیاست‌های پولی و کاهش خطرات مرتبط با فناوری‌های دیجیتال را دارند. این ویژگی‌ها می‌توانند منجر به ایجاد یک سیستم مالی جهانی باثبات‌تر و کارآمدتر شوند.

آینده ارزهای دیجیتال روشن به نظر می‌رسد، با پیش‌بینی‌ها و روندهای مهمی که چشم‌انداز این حوزه را شکل می‌دهند. با افزایش پذیرش عمومی، ارزهای دیجیتال به بخشی جدایی‌ناپذیر از سیستم‌های مالی جهانی تبدیل خواهند شد. توسعه ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDCها)، پیشرفت در مقیاس‌پذیری و کارایی، افزایش شفافیت نظارتی، توکن‌سازی دارایی‌ها و راه‌حل‌های قابلیت همکاری، نقش کلیدی در تکامل ارزهای دیجیتال خواهند داشت. پذیرش این روندها می‌تواند به آینده‌ای فراگیرتر، کارآمدتر و مرتبط‌تر منجر شود، جایی که ارزهای دیجیتال نقش اصلی را در تسهیل تراکنش‌های اقتصادی و توانمندسازی افراد در سراسر جهان ایفا می‌کنند.

چرا دولت‌ها به دنبال ایجاد ارزهای دیجیتال ملی هستند؟

عواملی که علاقه بانک‌های مرکزی را به CBDCها برانگیخته‌اند را می‌توان به شرح زیر برشمرد:

نخست، کاهش سریع استفاده از پول نقد در جهان مالی امروز است. این روند می‌تواند نقش سنتی بانک‌های مرکزی به‌عنوان تنها منبع عرضه پول عمومی را در بسیاری از اقتصادها به حاشیه براند. این تهدید بانک‌های مرکزی را وادار کرده تا نقش خود در سیستم پولی را مجدداً ارزیابی کنند.

عامل دیگر، افزایش علاقه به دارایی‌های دیجیتال خصوصی است که رقابت شدیدی با بانک‌های مرکزی را به نمایش می‌گذارد. منابع مختلف نشان می‌دهند که سهم قابل توجهی از مصرف‌کنندگان در سراسر جهان به‌طور فعال در تجارت، معاملات یا نگهداری دارایی‌های دیجیتال ملی شرکت می‌کنند، به‌ویژه در بازارهای نوظهور که نرخ‌های مشارکت بالایی دارند.

پتانسیل ارزهای دیجیتال بانک مرکزی برای کاهش هزینه‌های تراکنش‌های بین‌مرزی و افزایش شمول مالی نیز یکی از عوامل کلیدی در روی آوردن بانک‌های مرکزی به این نوع ارزها است.

همچنین، بسیاری از بانک‌های مرکزی به دنبال ایجاد حاکمیت محلی بیشتر بر روی سیستم‌های پرداخت جهانی هستند، و CBDCها ظرفیت بالایی برای شکل دادن به این نوع حاکمیت دارند.

یک کریپتو دولت‌ها ممکن است با استفاده از یک پایگاه داده که توسط بانک مرکزی، دولت یا نهادهای تأییدشده بخش خصوصی مدیریت می‌شود، عملیاتی شود. در این پایگاه داده، اطلاعات مالی و دارایی‌های نهادها، افراد و شرکت‌ها با حفظ حریم خصوصی و استفاده از رمزنگاری مناسب ذخیره می‌شود. برخلاف ارزهای رمزنگاری‌شده، یک ارز دیجیتال بانک مرکزی به‌صورت متمرکز کنترل می‌شود، حتی اگر از یک پایگاه داده توزیع‌شده بهره‌برداری کند. بنابراین، احتمالاً نیاز یا مزیتی در استفاده از بلاک‌چین یا سایر دفاتر کل توزیع‌شده وجود نخواهد داشت.

چگونه ارزهای دیجیتال ملی می‌توانند به ثبات اقتصادی کمک کنند؟

ارز دیجیتال فیات در حال حاضر توسط دولت‌ها و بانک‌های مرکزی مورد بررسی و آزمایش قرار گرفته تا از تأثیرات مثبت آن در شمول مالی، رشد اقتصادی، نوآوری تکنولوژیک و افزایش کارایی تراکنش‌ها آگاه شوند. یکی از مزایای بالقوه ارز دیجیتال فیات، افزایش کارایی فناوری است؛ به‌جای وابستگی به واسطه‌هایی مانند بانک‌ها و اتاق‌های پایاپای، امکان انتقال پول و انجام پرداخت‌ها به‌صورت بلادرنگ و مستقیماً از پرداخت‌کننده به گیرنده فراهم می‌شود.

عملکرد بلادرنگ چندین مزیت عمده دارد:

۱- کاهش ریسک: پرداخت برای کالاها و خدمات اغلب باید به‌موقع انجام شود، و در صورتی که تأیید پرداخت به تأخیر بیفتد، بازرگانان معمولاً مجبور به پذیرش ریسک عدم موفقیت برخی از پرداخت‌ها در ازای ارائه خدمات سریع‌تر به مشتریان هستند. با تأیید فوری پرداخت، این ریسک‌ها برطرف می‌شود و تاجران دیگر نیازی به استفاده از واسطه‌ها برای مدیریت ریسک یا پوشش هزینه‌های ریسک نخواهند داشت.

۲- کاهش پیچیدگی: تاجران نیازی به پیگیری جداگانه تراکنش‌های کند، مانند مواردی که مشتری ادعا می‌کند پرداخت کرده است ولی پول هنوز دریافت نشده، نخواهند داشت. این امر موجب حذف صف‌های انتظار می‌شود و فرآیند تراکنش را از مرحله پرداخت تا تحویل کالا یا خدمات ساده‌تر می‌کند.

۳- کاهش هزینه‌های تراکنش (یا حذف آن‌ها): سیستم‌های پرداخت فعلی، مانند ویزا، مسترکارت و امریکن اکسپرس، معمولاً کارمزدهایی برای هر تراکنش دریافت می‌کنند. کاهش یا حذف این کارمزدها می‌تواند به کاهش قابل توجه قیمت‌ها و افزایش پذیرش پرداخت‌های دیجیتال منجر شود.

۴- افزایش شمول مالی: حساب‌های پولی مطمئن که توسط بانک‌های مرکزی ارائه می‌شود، می‌تواند ابزاری مؤثر برای افزایش شمول مالی باشد و به هر مقیم یا شهروند قانونی امکان دسترسی به یک حساب بانکی پایه رایگان یا کم‌هزینه را بدهد.

۵- جلوگیری از فعالیت‌های غیرقانونی: ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) به بانک مرکزی این امکان را می‌دهد که مکان دقیق هر واحد پول را پیگیری کند. این قابلیت می‌تواند به وجه نقد نیز تعمیم داده شود، به‌طوری که گزارش شماره سریال اسکناس‌های مورد استفاده در هر تراکنش به بانک مرکزی الزامی شود. این نوع ردیابی دارای چندین مزیت عمده است:

-جمع‌آوری مالیات: اجتناب از پرداخت مالیات و فرار مالیاتی را دشوارتر می‌کند، زیرا روش‌هایی مانند بانک‌داری خارج از کشور و اشتغال گزارش‌نشده برای پنهان کردن فعالیت‌های مالی از بانک مرکزی یا دولت غیرممکن می‌شود.

-مبارزه با جرم و جنایت: شناسایی فعالیت‌های مجرمانه از طریق مشاهده فعالیت‌های مالی را بسیار آسان‌تر می‌کند و در نتیجه، امکان مقابله با این نوع فعالیت‌ها را بهبود می‌بخشد.

۶- اثبات تراکنش: وجود یک رکورد دیجیتالی که ثابت می‌کند پول بین دو طرف جابه‌جا شده است، به جلوگیری از مشکلات ذاتی پول نقد مانند فریبکاری در معاملات، سرقت پول نقد و شهادت‌های متناقض کمک می‌کند.

۷- حفاظت از پول به‌عنوان یکی از خدمات عمومی: ارزهای دیجیتال صادر شده توسط بانک‌های مرکزی جایگزین مدرنی برای پول نقد فیزیکی فراهم می‌آورد، که در حال حاضر پیش‌بینی می‌شود به تدریج منسوخ شود.

۸- ایمنی سیستم‌های پرداخت: ابزار پرداخت دیجیتالی امن و استانداردی که توسط بانک مرکزی صادر و مدیریت می‌شود، به عنوان ابزار پرداخت دیجیتال ملی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این امر به افزایش اعتماد به سیستم‌های پولی تحت کنترل خصوصی کمک می‌کند و همچنین اعتماد به کل سیستم پرداخت ملی را بالا می‌برد، در حالی که رقابت در سیستم‌های پرداخت را نیز تقویت می‌نماید.

۹- حفظ درآمد سینیورژ: انتشار ارز دیجیتال عمومی می‌تواند از کاهش پیش‌بینی‌شده درآمد سینیورژ برای دولت‌ها جلوگیری کند که ممکن است در پی کاهش استفاده از پول نقد فیزیکی رخ دهد.

۱۰-رقابت بانکی: ارائه حساب‌های بانکی رایگان از سوی بانک‌های مرکزی که امنیت کامل سپرده‌ها را تضمین می‌کند، می‌تواند رقابت بین بانک‌ها را برای جذب سپرده‌های بانکی افزایش دهد، به ویژه اگر بانک‌ها سپرده‌های دیداری با سود به مشتریان ارائه دهند.

۱۱- انتقال سیاست پولی: انتشار پول پایه بانک مرکزی از طریق توزیع مستقیم به مردم می‌تواند به عنوان یک کانال جدید برای اجرای سیاست پولی عمل کند. این روش ممکن است نسبت به ابزارهای غیرمستقیم مانند تسهیل کمی و نرخ بهره، به سمت یک سیستم بانکی ذخیره کامل هدایت کند. به عنوان مثال، در آزمایش یوان دیجیتال در شهر شنژن، CBDC با تاریخ انقضا طراحی شد تا مردم را به خرج کردن تشویق کند و از ورود پول به حساب‌های پس‌انداز جلوگیری کند، که در نتیجه ۹۰ درصد کوپن‌ها در فروشگاه‌ها مصرف شد.

۱۲- امنیت مالی: CBDC ممکن است نیاز به طرح‌های تضمین سپرده را کاهش دهد، زیرا می‌تواند به محدود کردن عمل بانک‌داری ذخایر کسری کمک کند و امنیت مالی را افزایش دهد.